[421.] Porównanie siły substancji powierzchniowo-czynnych stosowanych w kosmetykach myjących.

W dzisiejszym wpisie chciałabym przybliżyć Wam kwestię środków myjących wykorzystywanych w kosmetykach, fachowo określanymi jako związki powierzchniowo-czynne, surfaktanty lub detergenty. W kosmetykach znajduje się ich cała masa: SLS, SLES, MLS, SMS, ALS, SCS i wiele innych. Jak się nie pogubić? Mam nadzieję, że wpis będzie pomocnym!

Jak pozyskuje się SLS i jego pochodne?

SLS (Sodium Lauryl Sulfate) jest pozyskiwany z... kwasu laurynowego wyodrębnionego z oleju kokosowego, który zostaje poddany dalszej obróbce chemicznej. Dalsze procesy, którym zostaje poddany SLS nie są szkodliwe dla środowiska, dlatego środek ten jest dopuszczony do stosowania w kosmetykach naturalnych przez ECOCERT (!).

Jednak to, że jego otrzymywanie nie jest związane ze szkodą dla środowiska nie oznacza, że będzie dobry dla naszej skóry. Wręcz przeciwnie- SLS to jedna z najbardziej drażniących substancji myjących! W jaki sposób zminimalizować jego działanie drażniące? Poprzez dodanie tlenków etylenu do cząsteczki SLS i w ten sposób otrzymać SLES.

SLES (Sodium Laureth Sulfate) jest formą łagodniejszą niż SLS, wciąż jeszcze mogącą wykazywać właściwości drażniące. SLES nie jest dopuszczony przez ECOCERT ze procesy chemiczne w jakich otrzymywany jest SLES, są szkodliwe dla środowiska. Ponadto pochodna tlenku etylenu, która może powstać podczas tego procesu- dioksan- wykazuje działanie kancero- i mutagenne, jest toksyczny dla dróg oddechowych, drażni oczy i skórę.

SCS (Sodium Coco-Sulfate) został okrzyknięty "naturalnym SLSem" jako substancja pozyskiwana z... oleju kokosowego. Jak już wiecie- SLS również jest otrzymywany z kokosa jednak jedyną różnicą pomiędzy tymi substancjami jest to, że SLS jest otrzymywany z samego kwasu laurynowego a SCS z całej frakcji olejowej kokosa (w skład którego oprócz kwasu laurynowego, wchodzą: mirystynowy, palmitynowy, kaprylowy, kapronowy, stearynowy, oleinowy, linolowy). Substancja również dopuszczona do stosowania przez ECOCERT, może wykazywać działanie drażniące.

SMS (Sodium Myreth Sulfate) również jest otrzymywany z oleju kokosowego, dokładnie z kwasu mirystynowego. Nie jest dopuszczony do stosowania przez ECOCERT, ponieważ również jest to substancja poddana działaniu tlenku etylenu (o czym sugeruje nam nazwa z końcówką - th "Myreth, Laureth").

ALS (Ammonium Lauryl Sulfate) jest związkiem o równie silnym działaniu jak SLS. W tym przypadku również wykorzystywany jest kwas laurynowy z oleju kokosowego, jak w przypadku SLS, jednak w dalszych procesach chemicznych zamiast sodu, dodana jest grupa amonowa. Substancja dopuszczona do stosowania przez ECOCERT.

MLS (Magnesium Laureth Sulfate) związek, który zamiast atomu sodu, ma przyłączony magnez. Ze względu na obecność tlenków etylenu (-th) nie jest dopuszczony przez ECOCERT.

Disodium Lauryl Sulfosuccinate związek dopuszczony do stosowania przez ECOCERT. W cząsteczce posiadamy dwa atomy sodu a zamiast siarczanu- sulfobursztynian.

Surfaktanty- podział chemiczny:

Wszystkie powyższe substancje zaliczamy do anionowych związków powierzchniowo-czynnych. Oznacza to, że substancje te mając niesparowany elektron, łatwo mogą wchodzić w reakcje. Na nasze nieszczęście- wchodzą w reakcje białek warstwy rogowej naskórka oraz keratyny budującej włos- zachodzi proces denaturacji a przez to zmiany struktury komórek, czego konsekwencją jest osłabienie bariery naskórkowej a także włosów.

Bezpieczniejsze są niejonowe środki powierzchniowo-czynne- brak niesparowanego elektronu sprawia, że substancje te nie są reaktywne. Wykazują bardzo delikatne działanie myjące i nie szkodzą białkom naszego naskórka i włosów. Do tej grupy zaliczamy glukozydy: 

- glukozyd laurylowy (Lauryl Glucoside)

- glukozyd kokodowy (Coco- Glucoside)

- glukozyd decylowy (Decyl Glucoside)

Glukozydy są dopuszczone do stosowania przez instytucje certyfikujące (w tym: ECOCERT, NaTrue, COSMOS)

Ostatnią grupą są amfoteryczne środki powierzchniowo-czynne, do których zaliczana jest Betaina Kokamidopropylowa (Cocamidopropyl Betaine). W zależności od pH roztworu mogą wykazywać różne działanie. W kwaśnym pH, jakie jest w większości środków myjących, są substancjami delikatnie myjącymi.

W teorii wszystko wydaje się być jasne. Jednak zależności pomiędzy tymi związkami mogą być zaskakujące! Spójrzcie na poniższy wykres:

Pierwszym związkiem myjącym, jaki weźmiemy pod lupę jest glukozyd laurylowy. W porównaniu do SLS wręcz nie posiada działania drażniącego (wyniki są podobne także dla innych glukozydów). Podobnie betaina kokamidopropylowa, choć mocniejsza od glukozydów, wciąż jest substancją, która nie wykazuje działania drażniącego. 

Im dalej, tym ciekawiej- pośród środków nie wykazujących działania drażniącego znajduje się jedna pochodna SLS: Sodium Cocoyl Isethionate! Substancja ta znajduje się m. in. w jednym z moich ulubionych szamponów: aktywatorze wzrostu Beluga, Natura Siberica for Men. Tym chętniej będę polecać Wam tę linię, jeśli chcecie znaleźć kosmetyki dla swoich partnerów- nie tylko z męską nutą zapachową, ale jak również delikatnie myjącą.

Bardzo zaskakującym wynikiem jest SLES i MLS- ich działanie drażniące może być obniżane poprzez ilość tlenku etylenu (1 EO to 1 mol tlenku etylenu w cząsteczce). I w ten sposób, SLES + 2 EO wykazuje działanie średnio-drażniące a SLES + 3 EO jest na granicy pomiędzy działaniem niedrażniącym a średnio-drażniącym. Istnieją nawet związki SLES + 8 EO(!). Tym też sposobem MLS + 3 EO zalicza się do substancji niedrażniących. Mimo tak zachęcających wyników, odradzam sięganie po te związki myjące, zwłaszcza przy problematycznych skórach. Cery, które borykają się z problemami (niezależnie, czy chodzi o niedogodności związane z cerą, skórą na ciele czy skalpie), nie powinny stosować środków potencjalnie drażniących, którymi niewątpliwie są tlenki etylenu. Co z tego, że obniżają działanie drażniące pochodnych SLS, skoro same w sobie mogą być szkodliwe?

Bardzo zdziwił mnie wynik sarkozynianów (Sarcosinate), które uchodzą za delikatne środki myjące a także fakt, że niektórzy producenci dodają Sodium Cocoyl Glutamate do kremów czy balsamów w roli emulgatora a przecież ma on działanie średnio-drażniące! Ciekawymi związkami są również sulfobursztyniany do których należy Disodium Lauryl Sulfosuccinate wykorzystywany np. w mydłach Yope- są związkami na granicy działania delikatnego a mogącego wykazywać właściwości drażniące.

I na sam koniec moi ulubieńcy: mydła w kostce! Wykazują działanie zbliżone do SLS, obie substancje są na granicach działania średnio-drażniącego a silnie drażniącego. Można więc śmiało powiedzieć, że są to substancje DRAŻNIĄCE.

Pewnie interesuje Was, czym jest ABS (Sodium Alkylbenzene Sulfonate)? Na szczęście ten środek myjący praktycznie nie jest już wykorzystywany w kosmetykach i stosowany jest głównie w chemii gospodarczej.

Zależności pomiędzy środkami powierzchniowo-czynnymi

Potencjał drażniący kosmetyku wzrasta lub maleje w zależności od ilości i rodzajów użytych surfaktantów. I dla przykładu, pokażę Wam zależności pomiędzy SLES i glukozydem laurylowym.

To tłumaczy, dlaczego np. pianka Eco Laboratorie jest tak delikatna: na pierwszym miejscu mamy betainę kokamidopropylową (niedrażniący środek), oraz Sodium Cocoamphoacetate (również substancja niedrażniąca, drugie miejsce na pierwszym wykresie). Dopiero na trzecim miejscu (i ostatnim, ze środków myjących) mamy sarkozynian, który wykazuje działanie średnio-drażniące. Dodatkowym plusem dla formuły pianek jest to, że są to substancje mocno rozcieńczone, żeby mogły ulec spienieniu. Mocne rozcieńczenie wpływa na mniejszą ilość preparatu stosowanego na skórę a tym samym- mniejsze ryzyko podrażnień.

O ile w kwestii SLS, glukozydów i betainy kokamidopropylowej możemy śmiało wskazać ich potencjał drażniący, o tyle kwestia pochodnych SLS nie jest tak łatwa do określenia. Wiele zależy od tego, jak tolerancyjną mamy skórę a także jakość i ilość zastosowanych preparatów. W tej kwestii zwolennicy kosmetyków naturalnych i konwencjonalnych wciąż będą polemizować, jednak dla mnie bardzo istotną kwestią jest bezpieczeństwo stosowanych kosmetyków. 

Powtórzę, że w przypadku osób borykających się z problemami skórnymi, lepiej sięgać po takie preparaty, które z całą pewnością nie podrażnią skóry, żeby nie zaostrzać jej zmian. Dlatego też polecam preparaty na bazie glukozydów czy betainy kokamidopropylowej.

Mimo, że sama mam skórę normalną i wiem, że dobrze toleruje pochodne SLS, nie stosuję ich- po co mam traktować ją substancją drażniącą? Być może teraz moja skóra dobrze radzi sobie dzięki procesom naprawczym ale ile tak pociągnie? Chcę zachować skórę jak najdłużej w dobrej kondycji- a w przypadku pielęgnacji to właśnie prewencja ma największe znaczenie!

Myślę, że wpis ten również pokazuje, że nie można ślepo ufać komisjom certyfikującym kosmetyki naturalne. Zawsze należy zerknąć w skład INCI i upewnić się, czy dany kosmetyk faktycznie będzie bezpieczny dla naszej skóry.

Jestem ciekawa Waszych opinii na ten temat =). Dajcie znać, czy post był pomocny!

Pozdrawiam serdecznie!

PS Dla zainteresowanych tematem dodam, że informacje tutaj przytoczone zaczerpnęłam ze strony Clariant Mild Surfactants, książki Dieter Balzer, Harald Luders, Nonionic Surfactants: Alkyl Polyglucosides, CRC Press, 2000 , artykułu "Związki myjące- potencjał drażniący i sposoby jego obniżania" czasopisma Chemia i Biznes 

 

Serdeczne podziękowania dla p. Tomasza Bujaka, za nieocenioną pomoc przy redakcji tego wpisu =)